در پژوهش چالش های فرهنگی – اجتماعی فناوری های جدید ارتباطی عنوان شد
برابری اجتماعی مبتنی بر دسترسی برابر به رسانه ها
می هاست: پژوهش چالش های فرهنگی - اجتماعی فناوری های جدید ارتباطی - اطلاعاتی توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر گردید.
به گزارش می هاست به نقل از ایسنا، در ابتدای این پژوهش با تاكید بر گزاره "جهان وارد عصر تازه ای شده است " سوژه نتایج تكنولوژی های جدید ارتباطی و اطلاعاتی مورد بررسی قرار گرفته و این مساله از منظر و نگاه "جامعه شناختی انسجام اجتماعی" مورد تحلیل قرار گرفته است.
در ادامه این پژوهش مبحث تكنولوژی های جدید اطلاعاتی و ارتباطی در پوشش جامعه اطلاعاتی مطرح و سپس به پیامدها و چالش های اجتماعی ـ فرهنگی آنها ذیل معیارهایی چون برابری یا نابرابری اجتماعی، هویت های پایدار و ناپایدار، وحدت و تمایزپذیری اجتماعی پرداخته شده است.
در بخش دیگری از این پژوهش عنوان شده است: بحث درباره نتایج تكنولوژی های جدید ارتباطی و اطلاعاتی نیازمند قالبی است كه در پوشش آن بتوان مفاهیم مربوط به این پیامدها را سامان داد.
همین طور در ادامه اشاره شده است: بحث مربوط به نتایج تكنولوژی های جدید ارتباطی و اطلاعاتی به قدری گسترده و متنوع است كه از چالش های اجتماعی مربوط به تبعیض گروه ها، طبقات و اقوام در بهره مندی از این فنآوری ها تا چالش اخلاقی، رسانه ای، زبانی، هویتی، فرهنگی و مانند آنرا در برمی گیرد؛ ضمن آنكه هر یك از این مقولات و مفاهیم نیز در درون خود به ده ها مسائل و موارد قابل تفكیك هستند.
این پژوهش درجای دیگری آورده است: تكنولوژی های جدید ارتباطی چه نتایج اجتماعی به دنبال دارد؟ آیا انسجام اجتماعی را تقویت می كند یا برعكس سبب تضعیف انسجام اجتماعی شده و به پاره پاره شدن (مجازی و فیزیكی ) بیشتر جوامع می انجامد؟ آیا با گذار ایران به جامعه اطلاعاتی، انسجام اجتماعی آن افزایش می یابد یا برعكس ؟.
در پاسخ به سوالات فوق چنین آمده است: با پیدایش شبكه های نوین و جهانی اطلاعات و ارتباطات و تأثیرپذیری همه ابعاد زندگی بشر از این انقلاب تكنولوژیك، جهان وارد جامعه جدیدی شده است كه برخی از پژوهشگران آنرا ” جامعه اطلاعاتی “ نامیده اند.
اما امروزه آنچه كه از جامعه اطلاعاتی برداشت می شود، جامعه ای نیست كه صرفاً از تكنولوژی استفاده می نماید، بلكه ساختار اجتماعی ویژه ای است كه با ظهور پارادایم اطلاعاتی ارتباط دارد ولی توسط آن تعیین نمی گردد اما در عین حال، تكنولوژی های نوین اطلاعاتی و ارتباطی سمبل و نماد جامعه اطلاعاتی هستند.
مانوئل كاستلز و همین طور جان ون دایك برای این كه به مفهوم جامعه اطلاعاتی بار جامعه شناختی بیشتری بدهند، آنرا جامعه ای شبكه ای نیز نامیده اند؛ اما به هر حال، جامعه اطلاعاتی یا جامعه شبكه ای جامعه است كه مبتنی بر تكنولوژی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی است.
پژوهش چالش های فرهنگی – اجتماعی فناوری های جدید ارتباطی- اطلاعاتی می افزاید: فرانك وبستر در تعریف جامعه اطلاعاتی با اتكاء به عنصر فناوری می گوید پیشرفت های خیره كننده در پردازش، نگهداری و انتقال اطلاعات به كاربرد تكنولوژی های اطلاعاتی در تمامی زوایای حیات اجتماعی انجامیده است.
این پژوهش ادامه می دهد: جامعه اطلاعاتی جامعه ای است كه در آن افراد مختلف جوامع گوناگون همگی حول یك سفره فشرده جهانی نشسته اند و با هم تعامل برقرار می كنند. از اینرو گفته می شود، جامعه اطلاعاتی، جهان فشرده شده و یگانه شده است ؛ یگانگی افراد با یكدیگر در عین افتراق و تمایزشان.
در ادامه پژوهش فوق آمده است: احتمالاً یك بخش عینی و ملموس در بحث جامعه اطلاعاتی، تعریف آن با عنایت به جنبه های فرهنگی آن است.
حالا هر یك از ما در زندگی روزمره به چشم خود می بینیم كه حجم اطلاعات در گردش به طرز شگفت آوری در مقایسه با چند سال قبل افزایش یافته است.
برنامه های تلویزیونی به صورت 24 ساعته در چندین كانال تهیه و عرضه می شوند و رادیوها نیز در كانال های بسیار زیادی بطور 24 ساعته برنامه پخش می كنند؛ تلویزیون های كابلی و تلویزیون های ماهواره ای و حتی خدمات اطلاعات كامپیوتری نظیر تله تكس تحقق یافته است.
همه این رسانه ها به صورت ملی، منطقه ای و بین المللی در دسترس مردم قرار گرفته است و كامپیوتر های شخصی كه در خانه های بسیاری نفوذ كرده اند، اینترنت و پایگاههای on-Line اطلاعاتی را نیز به خانه های مردم برده اند.
وبلاگ های شخصی پدید آمده و انسان های مختلف را در سطح جهان همزمان تولید كننده و در عین حال مصرف كننده اطلاعات كرده است و تلفن های همراه پدید آمده و در اثر پیوند با تكنولوژی های ماهواره ای، ارتباط را نه تنها در هر شرایطی در سطح ملی تسهیل كرده است، بلكه در سطح منطقه ای و بین المللی نیز این تسهیل بطور پرشتاب در حال افزایش می باشد.
بدیهی است همه اینها در حقیقت گواهی می دهند كه ما در جامعه ای اطلاعات محور كه سرشار از رسانه هاست زندگی می نماییم و این رسانه ها روزانه پیام های بسیار زیادی را منتشر می كنند و ما در معرض اطلاعات بی شمار زندگی می نماییم.
پژوهش چالش های فرهنگی – اجتماعی فناوری های جدید ارتباطی، اطلاعاتی می افزاید: بطور كلی فرهنگ كنونی آشكارا در مقایسه با تمامی دوره های قبلی سرشارتر از اطلاعات است و ما در محیطی مملو از رسانه های گوناگون زندگی می نماییم كه مدام در حال نمادسازی اند. در این فضا پیام هایی تولید و مبادله می شوند كه یا به خودمان مربوطند یا به دیگران و اطرافیان ما. این انفجار بزرگ اطلاعات همراه با یورش های سریع و رعدآسای نشانه ها و نمادها ما را وارد جامعه جدیدی كرده است كه تنها می توان از آن
به جامعه اطلاعاتی یا جامعه مبتنی بر فناوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی تعبیر كرد.
در این گزارش پژوهشی آمده است: جامعه اطلاعاتی اجتماعات و هویت های جدیدی خلق می كندو در جامعه ای كه به ارتباطات مبتنی بر صنعت چاپ، تلویزیون و تلفن متكی است، شیوه تولید به شكلی است كه هویت ها را به صورت عاقل سودمند و خودبسنده در می آورد، اما در جامعه اطلاعاتی، جامعه ای كه ارتباطات الكترونیكی سیطره دارد ذهنیت ها و هویت های ناپایدار، چند لایه و پراكنده ظهور می كند.
مارك پاستر در ” عصر دوم رسانه ها“ تاكید می كند در دوره جدید كه اینترنت و ارتباطات الكترونیكی در جامعه سیطره دارد، این داده ها و اطلاعات و یا به عبارت دقیق كلمه این اجتماعات مجازی می باشند كه هویت افراد را می سازند.
وسایل نوین اطلاعاتی و ارتباطی در اثر تغییراتی كه در برداشت های بشر امروزی به وجود می آورند، هویت ها را در وضعیت كاملاً تازه ای قرار می دهند كه متفاوت و حتی مغایر با گذشته است. هویت در اجتماعات مجازیِ جامعه اطلاعاتی در راه فراملیتی شدن حركت می كند.
در واقع ارتباطی كه با اتكا به وسایل ارتباطی و اطلاعاتی جدید شكل می گیرد چشم اندازی از فهم و درك جدیدی از ذهنیت را آشكار می كند كه در صورت بندی های گفتار و عملكرد كه به لحاظ تاریخی محسوس اند، جان می گیرد. این ارتباطات راهگشای نگریستن به انسان بعنوان پدیده ای چندلایه، تغییرپذیر، منفعل و تكه تكه است.
در بخش دیگری از این پژوهش آمده است: پدیده ای كه شكل دادن خود را به شكلی طراحی می كند كه با هرگونه تثبیت هویت می ستیزد و جامعه اطلاعاتی مبین هویت بی ثبات، تغییرپذیر و منعطف انسان جدید است. در این جامعه بسا انسان هایی كه با همسایه ها، هم محلی ها و همشهری ها و حتی هموطنان خود احساس قرابت و نزدیكی نداشته ولی با فرد دیگری در اقصا نقاط جهان احساس هویتی یكسان داشته باشند.
هویت ملی در جامعه اطلاعاتی به سبب ظهور اجتماعات مجازی به شدت تهدید می شود و اجتماعات مجازی تهدیدی برای اجتماعات واقعی است.
در واقع در اجتماعات مجازی معمولاً افراد حداقل در یك چیز اشتراك دارند و آن علایق و منافعی است كه آنها را دور هم جمع می كند كه این منافع كه همان دسترسی به اطلاعات است.
در جوامع مبتنی بر صنعت چاپ، تلویزیون و تلفن كه جوامع ارگانیك نیز نامیده می شوند، مجموعه ای از عوامل و شاخص ها هویت افراد را می سازند، بدین جهت هویت آنها با آن مجموعه كاملاً همبسته و در هم تنیده است و در مقابل هرگونه بی ثباتی و تغییر پذیری می ستیزد.
هویت افراد در اجتماعات مجازی ”هویتی دیجیتال“است. دیگر سرزمین، زبان بومی و محلی، كشور، فرهنگ ملی و نژاد هویت افراد را در اجتماعات مجازی تعیین نمی كنند، بلكه این منافعی كه آنها را نزد هم جمع می كند، هویت آنها را می سازد. اطلاعات هویت افراد را در جامعه جدید شكل می دهد.
در بخش دیگر این گزارش پژوهشی اشاره شده بحث برابری و نابرابری اجتماعی در جامعه اطلاعاتی كه مبتنی بر دسترسی برابر یا نابرابر به اطلاعات و رسانه ها است را در دو سطح می توان بیان كرد.
از لحاظ نظری می توان گفت مطابق آنچه كه در تعریف جامعه اطلاعاتی آمده است، رسانه های جدید اطلاع رسانی و شبكه های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، انتشار و دسترسی به اطلاعات و دانش را آسان تر و بهتر می سازد و سبب كاهش فاصله بین گروه ها، افراد و طبقات اجتماعی در داخل هر كشور از یك طرف و همین طور كاهش فاصله بین كشورها از جانب دیگر می شود؛ اما در عمل جهان شاهد یك ”شكاف اطلاعاتی“ و دسترسی نابرابر به اطلاعات رسانه ها است كه با سرعت زیادی در حال افزایش می باشد.
بطور كلی در یك جمع بندی نهایی می توان برابری و نابرابری اجتماعی را در دسترسی به رسانه های نوین ارتباطی به شرح زیر خلاصه كرد:
1. رسانه های جدید در مقایسه با رسانه های قدیمی (رسانه های دوران مدرن یعنی تلویزیون، روزنامه و سایر نشریات، تلفن و...) بسیار گران هستند؛ این رسانه ها هم در سخت افزار و هم در نرم افزار خیلی سریع از مد و كارایی لازم می افتند و نسلی جدیدتر جای آنها را می گیرد.
2. رسانه های جدید در كنار رسانه های قدیمی ظهور كرده و مورد استفاده قرار می گیرد و با ظهور آنها رسانه های قدیمی از رده خارج نشده اند و در مجموع انعطاف كمی در بودجه نهایی خانواده ها برای رسانه ها و ارتباطات وجود دارد كه این امر در خانوادهای كم درآمد خودش را بیشتر نشان داده است.
3. تحول چند رسانه ها نیاز به خدمات شنیداری - دیداری متعامل كه متضمن قدرت خرید بالا و رعایت قلمرو حقوق معنوی صاحبان آثار است را به همراه دارد.
4. استفاده نهایی رسانه های جدید سبب برانگیختگی و هدف گیری بیشتری در جستجو و بدست آوردن اطلاعات می شود. احتمالاً این ظرفیت یكی از نابرابرترین موردی است كه در جامعه اطلاعاتی نزد مردم توزیع شده است.
5. زنان و روستائیان به سبب بهره مندی كمتر از تحصیلات، امكانات و موقعیت های اقتصادی، اجتماعی دسترسی و بهره مندی كمتری در مقایسه با مردان و شهرنشینان به اطلاعات دارند. بدین جهت تكنولوژی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی به نوبه خود می تواند این شكاف را عمیق سازد.
6. رسانه های جدید، خصوصاً برای جستجو و یافتن اطلاعات تخصصی خیلی مناسب هستند. بدیهی است افرادی خواستار و علاقمند به این اطلاعات هستند كه از قبل درباره آن به خوبی آگاه هستند.
7. نگاه اجمالی به رسانه های جدید ارتباطی و اطلاعاتی نشان داده است كه در طراحی و توسعه این رسانه ها توجه كمی به توانایی مالی، نیازهای ارتباطی و تقاضاهای طبقات پایین جوامع، اقلیت های قومی شده است.
8. انتشار عمومی رسانه های قدیمی در زمانی كه رشد اقتصادی نیرومندی در جهان وجود داشت و سطح درآمد و زندگی مردم بالا رفته بود، صورت گرفت، اما رسانه های جدید در زمان ركود نسبی اقتصادی و زمانی كه تفاوت های اجتماعی و فرهنگی و درآمدهای نابرابر در بیشتر كشورهای جهان افزایش یافته است، ظهور كرده است. انتشار رسانه های قدیمی همزمان بود با سیاست ارائه خدمات عمومی و كلان دولت ها، اما در مقابل انتشار رسانه های جدید و ساخت بزرگراه های اطلاعاتی تقریباً در زمانی است كه تهور بازرگانی به كنار گذاشته شده و منافع تجاری به منظور كسب شهرت و ارائه خدمات عمومی و كلان برای تحت فشار گذاشتن بوجود آمده اند.
این پژوهش در اختتام نیز آورده است: نكته قابل توجه در اینجا این است كه نابرابری اطلاعاتی در گذشته و در زمان رسانه های قدیمی هم وجود داشته، اما واقعیت این است ” كه نابرابری اطلاعاتی یا نابرابری در دسترسی به اطلاعات و رسانه های نوین ارتباطی در جامعه شبكه ای افزایش خواهد یافت.“
این امر نهایتاً ما را به یك نكته متفطّن می سازد كه در جامعه اطلاعاتی نابرابری اساسی و ساختاری در درون یك جامعه و بین جوامع افزایش می یابد و انسجام اجتماعی آنها به شدت تهدید می شود. اطلاعات و تكنولوژی های نوین ارتباطی جوامع جدید را به دو قطب ” دارندگان و نخبگان اطلاعات“ یعنی كسانی كه در موقعیت استفاده از رسانه های جدید اطلاعاتی و ارتباطی هستند و بخش های حاشیه ای و پایین جامعه كه دسترسی به این رسانه ها ندارند، تقسیم می كند. به همین دلیل به قول كارن كومن می توان ادعا كرد بحث «برابری در دسترسی به تكنولوژی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی در حال تبدیل شدن به چالش عمده ای است كه... بر مسأله دسترسی به اطلاعات، تسهیلات آموزشی و منابع فرهنگی و نیز تمام فرصت ها و امتیازات حاصل از آنها » تأثیر خواهد گذاشت.
بخش دیگر این پژوهش به مجموعه مقالات اختصاص دارد كه در این بخش مقالاتی با عناوین زیر از استادان و صاحب نظران حوزه ارتباطات و رسانه ها انتشار یافته كه هریك به سوژه خاصی پرداخته اند.
مقاله اول مربوط به دكتر كاظم معتمدنژاد است كه به یونسكو و مقررات گذاری بین المللی ارتباطات الكترونی و كوشش های ده ساله اخیر این سازمان برای مقابله با چالش های اخلاقی، حقوقی و اجتماعی فضای سیبرنتیك پرداخته است.
حق دسترسی آزادانه به اطلاعات و امنیت ملی دیگر مقاله این بخش است كه توسط دكتر حسن نمك دوست تهرانی نگاشته شده است.
دكترعلی اصغر محكی هم در مقاله ای به نگرش اخلاقی به فن آوری های نوین پرداخته است.
چالش های فرهنگی - اجتماعی شبكه های نوین ارتباطی - اطلاعاتی و فن آوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی و چالش های فرهنگی ایران عناوین مقالات آقایان دكتر بهزاد دوران و شعبانعلی بهرامپور است كه بطور مشخص چالش های فرهنگی و اجتماعی فن آوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی را مورد بررسی قرار داده است.
اقوام و رسانه های ایران با چشم اندازی به آینده عنوان مقاله دكتر مهدی محسنیان راد است كه چالش های قومی و رسانه های جدید را مورد توجه قرار داده است.
بنا بر اعلام مركز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دكتر محمدمهدی فرقانی هم در مقاله ای با عنوان روزنامه نگاری سنتی، روزنامه نگاری الكترونیك به بررسی تأثیرهای متقابل دوگونه روزنامه نگاری در ارتباط با سوژه مورد بحث پرداخته است.
منبع: می هاست
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب